“Dünya Emekçi Kadınlar Günü adına günün anlam ve önemine uygun bir yazı yazmazsan olmaz!” dedi içimdeki ses. İlk aklıma geleni yazayım derken, o kadar konu arasından sanki başka konu yokmuş gibi şak diye feminizm gelmesin mi aklıma! Benim gibi ruhunda maviyi en koyusundan taşıyan birinin yanından bile geçmeyeceği bir kavrammış gibi dursa da, bu yazımı feminizmin hakkını vererek, her şeyden önce insan hakları adına sağlamından mücadeleye girmiş kadınlarımıza hitaben yazıyorum. “Tavayı sen yıkayacan süpürgeyi ben tutacam!” kavgası yapanların pek bir şey anlayacağını sanmıyorum, zira aynı pencerede değiliz, olamayız da. Bizim pencere onlara yüksek gelir, maazallah bakayım derken düşerler...

Peki feminizm düşüncesini ilk olarak kim ortaya attı dersiniz? Kadının halinden yine bir kadın anlar tezine göre elbette bir kadın olmalı değil mi? Değil işte :) İlk olarak sosyal filozof Charles Fourier tarafından ortaya atılmıştır. Dikkatinizi çekerim, kendisi bir erkek. Hani şu bildiğimiz heterolardan, hani pek çok feministin bilinçli yada bilinçsizce düşman olduğu cinsiyetten. Fourier sosyal gelişmenin kadınlara verilecek daha fazla özgürlükle mümkün olduğunu savunmaktaydı. Günümüzde bile hayatın her alanında kadınlarında var olması için çaba gösteren erkeklerin sayısı azımsanmayacak kadar fazladır. Hal böyleyken kadınlarla ilgili her türlü eylemde “Bu bir kadın hareketidir, erkekleri karıştırmayalım!” diye düşünen zihniyetlere anlam vermek mümkün değil. Birlik olunması gereken konularda yapılan ayrımcılık kazanımların sürecini zorlaştırmaktan başka ne işe yarayabilir? Eğer söz konusu olan en temel hakların eşitliğiyse, omuz omuza, el ele mücadele etmek insanlığın gereğidir.

Hak eşitliği, insanlık şerefi ve kadınlara karar verme özgürlüğü” amaçlarıyla yola çıkmış, politik bir harekettir feminizm. Kadınlara karşı gösterilen cinsiyet hiyerarşisi baskısının sona ermesi için ortaya çıkmıştır. Toplumsal cinsiyet tutumlarının aynı değerde olması için toplumun değişimini amaçlar. Bugün “Yeni Kadın Hareketleri” olarak da adlandırılmaktadır. Amaç, sadece kadın üzerindeki fiziksel şiddete karşı çıkmak değildir. Erkeğin gücünü kadın üzerinde kullanmaya kalkması zaten başlı başına vahşi bir harekettir ve her şeyden önce insan hakkı ihlaline girer yaptığı mesnetsiz eylem. Fiziksel ve psikolojik şiddete karşı durmak kadın erkek herkesin görevidir ve insan hakları çerçevesinde ele alınmalıdır.

Feminizmle ilgili ilk yaklaşımlar 17.yy’da (insan haklarının da desteğiyle) Marie Le Jars de Gourney’ın yazılarında ortaya çıkmıştır. Bunun yanı sıra Venedik ‘li Christine de Pizan, Fransız feminist Olympe de Gouges, İngiliz Mary Wollstonecraft ve Berlin ‘li Hedwig Dohm ’un da eserleri feminizm filozofisinin ilkleri arasında sayılabilir. Daha sonra teori olarak feminizm ilk olarak 18.yy ’ın sonları ve 19.yy ‘ın başlarına denk gelen zaman aralığında temel haklar kategorisinde dünya sahnesine çıkmıştır. Doğru okudunuz, “TEMEL HAKLAR”. O dönemlerde temel haklara sahip olanların sadece erkekler olduğu düşünülürdü, zira topluma ataerkil gelenekler hâkimdi. Kadının adı o kadar yoktu ki, “İnsan Hakları = Erkek Hakları” demekti.

Ancak 1793 yılında Fransa da Olympe de Gouges bu durumu protesto etti. Gouges, İnsan Hakları olarak görünen “Erkek Hakları”nın on yedi maddesinin kadınlara uyarlanmasını önerdi. Bunu da şu ünlü sözüyle dile getirdi:

“Eğer kadının idam sehpasına mahkûm olma hakkı varsa, tribünden izleme hakkına da sahip olmalıdır.”

Fransa’da elde edilen bu haklar tüm dünya kadınları adına bir ilktir.

Sanayileşme döneminde özellikle Avrupa ’da kadınlar ve çocuklar erkek işçilerden daha düşük ücretle ve daha kötü koşullarda çalıştırılıyorlardı. Boşanma hakları nerdeyse yoktu. Doğurgan yapısı nedeniyle eve mahkûmdular.

Seçme, seçilme, eğitim özgürlükleri yoktu. Kendi soyadlarını kullanamıyorlardı. Aile içi şiddet, toplu tecavüzler olanca korkunçluğuyla yaşanıyordu. Miraslardan gerekli payı alamıyorlar, işyeri açamıyorlardı. Hele ki evli kadınlar kanun önünde nerdeyse ölü sayılıyorlar zira “mülk” leri kocasına geçmiş oluyor, kocasının “malı” oluyorlardı. Ve daha pek çok akıl dışı zulümlere, yaptırımlara maruz kalıyorlardı.. İşte feminizm bu noktada ortaya çıktı ama aslında bunlar kadın haklarından ziyade insan haklarına giren konulardı. Kadının adı olmadığı için var olma çabasında mecburen kadın hakları olarak irdelendiler. Ve bu çalışmalar hiç de kolay olmadı. En temel ve olması gereken insani haklarına kavuşmak için bile ciddi çabalar harcadı tarihte kadınlar. Yürüyüşler, direnişler, toplantılar, yazılı ve görsel alanda protestolar, aile ve sosyal yaşamda bunu kabul ettirme çabaları vs vs.. Bu yolda ortaya koydukları korkusuz mücadeleler uğruna dışlandılar, tutuklandılar, şiddet gördüler , sürgüne gönderildiler ve hatta hayatlarını kaybettiler.

“İnsan haklarının cinsiyeti yoktur” demiş Hedwig Dohm. Bu insanlık dışı haksızlıkların kadın erkek ayrımı olamaz, bu durum insan hakkı ihlalinden başka hiçbir şeyle açıklanamaz. Bu yüzden de bu anlamdaki haksızlığa karşı, kadınlarla aynı safhada yer alıp çalışmalar yürüten erkek politikacılar, yazarlar, sanatçılar ve toplumun kabul gördüğü pek çok yetkili kişi ve liderler kadınların yanında olmuştur, olmaya da devam edeceklerken, bu hareket bizim hareketimiz lütfen karışmayınız diyebilen abuk sabuk zihniyetlere de akıl fikir diliyorum!

Ülkemizdeki feminizme gelince.. Demokratik, laik ve modern Türkiye projesi kapsamında ki Atatürk devrimleri ile kanunlar önünde bir takım haklara kavuşan kadınlarımız, 80 lerle birlikte uykusundan uyanmış ve ciddi sayılabilecek mücadelelere girmişlerdir. Bu mücadelelerin en önemlisi “Cinsel taciz” lerle ilgili olanlardır. Cinsel taciz, bekâret kontrolü ve tecavüze karşı eylemler, yürüyüşler ve kampanyalar yapılmıştır. Bu eylem ve kampanyaların önemi, “bugün Türkiye’de iş yerinde, aile içinde, sokaklardaki tacizin, kadın bedenine yapılan şiddet olarak kabul edilmesini” sağlamak ve kadınlara kamusal alanda yer alma cesaretini aşılamak olmuştur. Bu anlamdaki ilk feminist yazarlarımızdan Duygu Asena, pek çok kesimden aldığı sert tepkilere rağmen kitapları, panelleri, yazılı ve görsel basındaki söyleşileri ile aktivist çalışmalarda bulunmuştur. 2000 li yıllarda ise hayat kadınlarının, içkili mekanlarda çalışanların saldırıya uğradığında ceza indirimine tabi tutulmalarının haksızlığına karşı yapılan ciddi çalışmalar neticesinde, mesleklerin insan bedenine yapılan saldırılarda söz sahibi olamayacağına karar verilmiş ve bu anlamdaki cezai indirimler kaldırılmıştır.

Peki lezbiyen feminizmi nedir derseniz orda duralım ve bu yazıdan ayrı tutalım, zira kendileri başlı başına bir yazı konusudur, burada kaynamaya gelmez! Ancak şu kadarını söyleyebilirim ki; Tarihte feminizmin annesi sayılan, en temel haklara sahip olmak uğruna 15 yaşından itibaren mücadeleye girişip bu uğurda kocasını boşayan, eylem ve söylemleri yüzünden iki kere hapse giren, işkence gören, savaş karşıtı eylemleri nedeniyle vatandaşlıktan çıkarılan, sürgüne gönderilen ve özlemler içinde hayatını kaybeden feminist yazar Emma Goldman, camiamızda ki (sanki her sorun halledilmiş de bu kalmış gibi) “tencere, tava, don yıkama sorunsalı” yla nasıl kahramanca mücadele edildiğini görse mezarında hortlardı herhalde!

HAMİŞ : “Bütün kadınlar çiçektir, çiçekler dalında güzeldir” deriz demesine de, nerde güzel bir çiçek görsek koparmaya kalkmadan da duramayız! Çiçekleri dalında sevmeyi öğreneceğimiz, şiddetten ve baskıdan uzak daha güzel bir dünya adına.. Yüreğindeki ışıkla dünyamızı aydınlatan tüm kadınlarımıza yüreğimizden sevgiler saygılar…

Işık ve sevgiyle

Bilge ADAM